پژوهشگر محسن داداش پور باکر

📜طایفه قزقانچای

این واژه در میان اهالی مازندران عموما ((قزم چاهی)) تلفظ می شود.

✍ تلفظ واژه:
قزم چای، قزان چاه، قزانچای، قزقان، قزقام، قزغام،قزنون،قزان و قزقونچای

✍ روستا قزان چاه یا دهستان قزان چای در شهر ارجمند فیروزکوه واقع شده است که در گذشته متعلق به لاریجان آمل بوده است.

✍در گذشته، در مناطق مختلف مازندران گویشهای خاصی وجود داشته که مورد استفاده مردم منطقه بوده است؛ گویش طبری ،گویش سِلیری ( سيلگري )،گویش زَرگری و ... ازبيشترين گویشهای مرسوم بوده است. يكي از دغدغه ها و نگراني هاي ما هميشه اين است كه در لا به لاي گذر زمان فرهنگها و زبانهاي مادريمان تحريف و يا گم نشود و بايد براي حفظ و حراست از فرهنگ بومي و زبانهاي مادري و محلی مان تلاش كنيم .

✍سِليري يكي از گويش هايي است كه در فيروزكوه و در منطقه ((قزقانچاي)) كه به زبان عاميانه قزنچاي نيز تلفظ مي شود وجود داشته، محلي هاي ساكن روستاي ((قزقانچاي)) به لحاظي هم طايفه و يا از يك تيره و تبار هستند و اين گويش با در آميخته شدن زبانهاي قومسي ( افتري، سرخه اي و لاسگردي ) و طبري( محلي مازندراني ) به وجود آمده و امروزه جز چند واژه مصطلح كه بعضي از افراد مسن و يا ميانسال به ضرورت چند كلمه در ميان سخنانشان تكلم مي كنند، اثر زيادي از آن باقي نمانده است.
✍دکتر منوچهر ستوده ( ایرانشناس، جفرافیادان و پژوهشگر ایرانی ) در جلد دهم كتاب فرهنگ ايران شناسي به بررسي اين زبان پرداخته است.
اندك لغات جمع آوري شده توسط دكتر ستوده كه در كتاب فرهنگ ايران زمين جلد دهم آمده است به شرح زير مي باشد ؛
((گفته شده كه يكي از دلايل به وجود آمدن گويش سِليري، يكي بودن شغل افراد اين منطقه[قزقانچاه] بوده و در اين فرضيه بيان شده كه ممكن است ميان شغل و زبان مردم اين منطقه رابطه ايي وجود داشته باشد .

✍ در بیش از ۲۸ آبادی از بلوک های قزقونچای، مزه رود و فیروزکوه واقع در استان مازندران به لوتر سلیری سخن گفته می شود و مردها بیشتر از زنها و بچه ها به این لوتر مسلط هستند.

✍در گذشته بيشتر مردم ((قزقانچاي)) مسگر ( سفيدگر ) و يا دوره گرد بودند و به دليل شرايط سخت هوايي در فصل زمستان كه سبب كمبود شغل يا حتي نبود آن مي شد، بيشتر اهالي دو به دو به سفرهاي داخل ياخارج از استان براي مدت سه، چهار وحتي شش ماهه مي رفتند و براي صحبت هاي خصوصي از اين گويش در سفر استفاده مي كردند از آثار باقي مانده اين گويش و اين شغل مي شه به بازار مسگرها در گيلان و خاندان های قشقایی و سالاری [از طایفه ی قزانچای] روستای کرکنار و گروه سقایی قزانچاهی مقیم سفیدتور بندپی غربی بابل اشاره كرد، هم چنين يكي بودن شغل نيز قالبا" سبب نزديكي افراد به هم مي شده و اين دليل خوبي براي گسترش اين گويش در بين افراد منطقه مي شد .

✍در اين بين روايتي غير مستند از كاربرد اين گويش در مواقع حساس و مقتضي وجود دارد و آن اينكه مي گويند؛ يكي از اهالي همين منطقه قزقانچاي كه در زمان جنگ در اسارت نيروهاي عراقي به سر مي برد از اين گويش ( سِليري ) براي شرح حال خويش در نامه نگاري به خانواده اش استفاده نمود .

از آنجايي كه در بحث نظامي گري و به ويژه زمان جنگ حفظ اطلاعات بسيار مهم مي باشد، مسئولين عراقي از خواندن اين نامه معذور بودند به دليل آنكه به گويش هاي محلي مسلّط نبودند . بخشي از نامه به اين شرح است:
( اَمار كوتار اوزار نَكِننه اَمار هَسرا هَسه )
يعني : به ما نان نمي دهند و ما گرسنه هستيم .
كوتار ، بارين : نان اوزار : وجود داشتن ( درست كردن ) هَسرا : گرسنه
فعل هاي و ضماير به كار رفته نيز به زبان طبري ( محلي مازندراني ) مي باشد.

📚 منبع: کتاب ادملاوند و شجره نامه اشاداد محسن داداش پور باکر
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ 📚 ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
#پژوهش_تبارشناسی_ادملاوند
@edmolavand ﷽
📡✦‎‌‌‌࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─