* آ *و*ا*ت*
*ق*ل*م*
GOOD DAY. WELCOME IN THE NAME OF THE ALLAH .AVAT GALAM MOHSENDADASHPOUR MZM22MZMKM13991014
سوال
آيا شفاعت با اصلي كه قرآن تأسيس فرموده و سعادت هر كسي را وابسته به عمل خويش دانسته است و فرموده «و ان ليس للانسان الا ما سعي» منافات ندارد؟
پاسخ
شفاعت چيست؟
شفاعت به اصطلاح لغويين درخواست عفو و گذشت از گناه و جرائم مجرمان است[1] و نيز عبارت است از كلام و گفت‌و گوي شفيع با حاكم و سلطان در باب حاجت و نياز ديگران.[2]
شفاعت درنزد متكلمان، به اين معنا است كه پيامبران و ساير شفيعان از خداوند مي‌خواهند تا عذاب و عقاب را از مجرمان بردارد،[3] و در حقيقت شفاعت براي رفع و اسقاط عذاب از گناهكاران است.[4]
حد و مرز شفاعت:
ممكن است از مسألة شفاعت برداشت نادرست بشود، و انسان خيال كند كه شفاعت حدّ و مرزي ندارد؛ در حالي كه شفاعت بي‌قيد و شرط نيست، بلكه با اعمال و نيّات ما رابطة نزديك دارد. دربارة اينكه چه كسي مورد شفاعت قرار مي‌گيرد، نظرات مختلفي وجود دارد و مهمترين آنها به شرح زير است:
الف: كسي مشمول شفاعت مي‌گردد كه مسلمان باشد، و از پيامبر خدا دربارة محّبت و دوستي اهل بيتش پيروي كند، و نيز مشرك و ظالم نباشد.
ب: كسي كه مورد شفاعت قرار مي‌گيرد لازم نيست حتماً مسلمان باشد، بلكه يهود و نصاري و ساير فرقه‌هاي اسلامي مشمول شفاعت هستند. و بيشتر برادران اهل سنّت طرفدار اين قول هستند.
ج: شفاعت اختصاص به مسلماني دارد كه گناهان صغيره را مرتكب شده‌اند. و مسلماني كه مرتكب جرايم بزرگ و گناهان كبيره بشوند از شفاعت محروم هستند. و معتزليان طرفدار اين قول هستند.[5]
د: كساني هم هستند كه اصلاً شفاعت پيامبر را منكر شده‌اند مثل قدماء خوارج كه طرفدار اين قول هستند.[6] شيعه كه طرفدار قول اوّل مي‌باشد، شفاعت را بي‌قيد و شرط قبول ندارد، بلكه براي آن حّد و مرزي قائل است كه اگر توجّه دقيق به آنها بشود ديده مي‌شود كه شفاعت تا چه اندازه با اعمال حسنة انسان ارتباط دارد، شفاعت عامل تشويق كنند‌‌ه‌اي به سوي اعمال حسنه و كردارهاي نيك است، بدين معنا اگر انسان بخواهد مشمول شفاعت و مورد فيض خداوند قرار بگيرد، بايد مواظب رفتارش باشد، تا خداي نخواسته از فيض شفاعت محروم نماند؛ چون خيلي از گناهان است كه انسان را محروم از شفاعت مي‌كند و مانع صعود به قلة فيض شفاعت مي‌گردد.
5. عمل و شايستگي براي شفاعت:
شفاعت به معناي تعطيل كارهاي صالح و كردارهاي شايسته نيست، بلكه شفاعت پيوستگي نزديك و ارتباط علّي و معلولي به اعمال صالح دارد، و انسان به ميزان كردارهاي نيكش مي‌تواند مشمول شفاعت واقع بشود. پس شفاعت در حقيقت ترغيب مردم به رفتارهاي نيك و شركت دادن آنها به مسابقة انجام عمل صالح است، و به ميزان كسب امتياز مي‌تواند مورد شفاعت انبياء اوليا و ساير شفيعان قرار بگيرد. و شايستگي و كسب امتيازات و شرايط شفاعت كه عبارت از اعمال صالح و اخلاص و دوري از شرك و ستم است، در روايات ذكر شده و به عنوان نمونه به برخي از آنها اشاره مي‌شود:
1. چيزي را شريك خداوند قرار ندهد.[7]
2. كسي كه از روي اخلاص شهادت بدهد براينكه خدايي به جز از خداوند يكتا نيست، و اين شهادتش طوري باشد كه قلبش زبان او را تصديق بكند و زبان او قلبش را.[8]
3. كسي كه با مسلمانان غش و خدعه كند[9] و يا در دين غلو نمايند، و يا از دين بيرون بروند، مشمول شفاعت نمي‌شود.[10]
4. عداوت و دشمني با اهل‌بيت ـ عليه‌السّلام ـ نداشته باشد.[11]
5. نماز را سبك نشمارد.[12].
6. شفاعت رسول خدا را تكذيب نكند.[13]
و همچنين كسي كه قبر پيامبر را زيارت بكند، و به خاطر خداوند به زيارت برادر مؤمن برود، در مجلس دعا شركت نمايد، در تشييع جنازة مؤمن حاضر بشود، چهل حديث را حفظ كند، به جهت شركت در نماز جماعت به مسجد برود، به جامعة اسلامي خدمت بكند، و كسي كه دو و يا چند دختر داشته باشد و به تربيت آنان همّت بگمارد، و نيز كسي كه احترام نعمتهاي الهي را داشته باشند، اينها مشمول شفاعت شفيعان خواهد بود.[14]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. پيام قرآن، ج6، آيت الله ناصر مکارم شيرازي.
2. عدل الهي، شهيد مطهري.
3. تفسير الميزان، ج1، علامه طباطبايي.
پي نوشت ها:
[1] . ابن اثير، نهايه، ج1، ص260.
[2] . ر.ک: لسان العرب، ج7، ص151.
[3] . رسائل الشريف المرتضي، دارالقرآن الكريم، ج1، ص 15.
[4] . همان، ج3، ص 17.
[5] . ر.ك: تفسير فخر‌رازي، ج2، جزء سوم، ص56،55.
[6] . العقائد الاسلاميّه، مركز المصطفي، ج3، ص112.
1 . قال رسول‌الله: «شفاعتي نائلة ان شاء الله من مامت و لايشرك باالله شيئا» مسند احمد، ج2، ص 426؛ و به نقل از الهيات ج2، ص 854.
2. قال‌رسول‌الله: «شفاعتي لمن شهد أن لااله الا الله مخلصاً، يصدق قلبه لسانه، و لسانه قلبه» مسند احمدج2، ص308؛ و ر.ک: صحيح بخاري، ج1، ص36، به نقل از الهيات، ج2، ص854.
3. قال رسول‌الله: «من غشّ العرب لم يدخل في شفاعتيي و لم تنله مودتي» مسند احمدج1، ص72؛ و به نقل از الهيات، ج2، 854.
4. قال رسول‌الله: «صنفان لا تنالهما شفاعتي: سلطان غشوم ؤ عسوف و غال في‌لدين مارق نه غير تائب...» قرب الاسناد64، مراجعه شود به خصال 63، و مستدرك الوسائل، ج12، ص99.
5 . امام صادق ـ عليه‌السّلام ـ فرموده است «انّ امؤالمن ليشفع حميمه، الاّ أن يكون ناصباً، و لو أنّ ناصباً شفع له كل نبي مرسل و ملك مقرب ما شفعوا»؛ ثواب الاعمال، للصدوق، ص251، به نقل از سبحاني، جعفر، الهيات، ج2، ص845.
6. عن أبي بصير، عن أبي جعفر ـ عليه‌السّلام ـ قال: رسول‌الله ـ عليه‌السّلام ـ : «لا ينال شفاعتي من استخفّ بصلاته، لايرد علي الحوض لاو الله»؛ وسائل، ج3، ص17، باب،،الشيعه، بابهاي اعداد فرائض و ناففله‌هاي آن حديث10.
7 . قال علي بن موسي الرضا ـ عليه‌السّلام ـ : «قال اميرالمومنين علي ـ عليه‌السّلام ـ من كذّب بشفاعة رسول الله لم تناله»؛ عيون اخبار الرضا، ج2، ص66، به نقل از سبحاني، جعفر، الهيات، ج2، ص846.
8. ر.ک: به العقائد الاسلاميه، ج3، ص118 و 125.
AVAT GALAM MOHSENDADASHPOUR MZM22MZMKM13991014
محسن داداش پور mohsendadashpour
* آ *و*ا*ت* *ق*ل*م*
دیدگاه تان را ارسال کنید
برای ارسال نظر خودتان لطفا در نوار زیر روی جمله ی ((نظر بدهید)) را تیک بزنید
📚پژوهشگر اسناد خطی، تبارشناسی و فرهنگ عامه، شاعر و سخنران، مدیر پژوهش ادملاوند و آوات قلم