🇮🇷#پژوهش_ادملاوند edmolavand@
📜#فرهنگ_عامه
📚#واژگان
🔷#چَرخه ( دو کارد ، قیچی پشم چینی دستی )
🔶پشم ، اصلی ترین مواد اولیه در صنعت نساجی و تهیه پوشاک و صنعت قالیبافی می باشد.
🔶 بنابرین پشم چینی،سود قابل توجهی نصیب دامداران می کند .
اینکار توسط افراد باتجربه و ماهر ، بنام
« چرخه چی : گوسفِن تاش » از طریق ابزاری بنام « چرخه : دوکارد » انجام می شود. چرخه یکی از ابزار لازم و ضروری چوپان می باشد اکثر چوپان ها در پشم چینی مهارت دارند.
🔶پشم زیاد باعثِ سنگین شدنِ دام و مانع تحرک گوسفند ، موجب لاغر شدنِ آن می شود از چاق و پِروار شدن جلوگیری می کند.
🔶 موجبِ تعریقِ زیاد ِحیوان ، و به دنبال آن بدبو و بد مزه شدن گوشت دام و همچنین باعث تجمع آلودگی در بدن و گرد و خاکی شدن حیوان می شود
🔶در روستاهای هزارجریب( تبرستان) مازندران، با در نظر گرفتن میزان دمای هوا، بهترین زمان برای پشم چینیِ گوسفندهای زنده(بجزء گوسفندان آبستن و لاغر و ضعیف ) ، اواسط تا اواخر فصل بهار می باشد؛ مرحله بعدی اواخر تابستان یا اوایل پاییز می باشد.
چون گرما و سرمای زیاد باعثِ سرماخوردگی و گرمازدگی و تَلَفِ دام می شود.
نوع و جنس الیاف پشم ِ کوتاه شده در دو زمان از سال ، نسبت به یکدیگر متفاوت است.( به « بِهار می و پَییز می » معروف است ). در پایان روز کاری، مالدار یا دامدار، برای جبران زحمت چرخه چی، انعام و هدیه یا پول خوش دستی به نام
« چَرخه سَری » در نظر می گیرد . با جمع آوری ، پیچاندن و تاباندن پشم گوسفند توسط بانوان هزارجریبی، و ایجاد گلوله های بزرگ پشمی بر اساس رنگ « می گاندِلِه » ، کار پشم چینی « گوسفن تاشی » به پایان می رسد. از این پشم های سفید، سیاه و قهوه ای ( خیری)، با توجه میزان مرغوبیت و کیفیت آن ، در صنایع نخ ریسی و بافندگی، برای تولید منسوجات پشمی تبرستانی، استفاده می شود.
🔶با پیشرفت تکنولوژی، دامداران، از ماشین پشم چین برقی در زمان کوتاهی ، پشم تعداد گوسفندان زیادی را کوتاه می کنند. استفاده از قیچی پشم چینی دستی یا چرخه ، علاوه بر اینکه زمان بَر بود(زمان زیادی صرف می شد) گاهی پوست گوسفندان را می بُرید و زخم می کرد . برای مداوا و جلوگیری از عفونت و آلودگی و بند آمدن خونریزی ، مقداری ذغال خرد و آسیاب شده روی زخم می ریختند .
🔷مِقراض = قِیچی . ابزاری فلزی یا آهنی است که به وسیله آن پارچه، کاغذ ، مو و اشیاء دیگر را میبُرَند و دارای دو سر با تیغه بُرَنده است که از وسط توسط یک پیچ و مهره یا میخ ، به یکدیگر وصل می شوند.
قیچی از ترکیب دو نوع ماشین ساده یعنی گُوِه و اهرم تشکیل میشود.
🔶نامهای اصیل فارسیِ مقراض ،
« دوکارد، گاز، ناخن پیرای » بوده که مدِتی با نام عربی مقراض و در دورهٔ جدید با نام ترکی قیچی ( قیچا) نامیده میشود و دارای دو دسته با محور حرکتی می باشند.
امروزه ، واژهٔ دوکارد تنها برای اشاره به « قیچی پشمچین دستی : چَرخه » بهکار میرود.
🔶در گذشته ، خیاط های دوره گرد ، از شهرستان های مازندران ، به روستاهای منطقه کوهستانی هزارجریب(تبرستان) مازندران ، می آمدند و مدتی ماندگار می شدند و کار خیاطیِ نوعروسان و تازه داماد ها را انجام می دادند علاوه بر دستمزد اصلی ، پول خوش دستی و انعام یا هدیه ای از صاحب خانه یا بستگانش می گرفتند که به آن پول « مِقراض سَری » می گفتند.
🔶امروزه پیشرفت تکنولوژی و وجود تنوع شغلی ، باعث تولید انواع متفاوتی از قیچی شده هست :
✂️ قیچی لوازم التحریر
✂️ قیچی جراحی یا بخیه در پزشکی
✂️ قیچی حلب بُر یا ورق بُر
✂️ قیچی خیاطی
✂️ قیچی قند شکن ( قند گاز)، قند اَنبُر
✂️ قیچی باغبانی
✂️ قیچی سیم چین
✂️ قیچی آرایش و پیرایش
🔎#پژوهشگر
✍#ابوالفضل_وکیلی
🆔@rostagard_vakili
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
📚پژوهشگر اسناد خطی، تبارشناسی و فرهنگ عامه، شاعر و سخنران، مدیر پژوهش ادملاوند و آوات قلم