پژوهشگر محسن داداش پور باکر

🇮🇷#پژوهش_ادملاوند edmolavand@

‍ 📜کلمات ،واژگان،عبارات و اصطلاحات زبان تبری یا تبرستانی (براساس گویش منطقه هزارجریب یا تبرستانِ مازندران ) (قسمت سی و پنج)

🔶سِره سو دَنیه = اِنگار داخل منزل نور و روشنایی وجود ندارد ، کنایه از بی رونق بودنِ منزل بخاطر نبودن و عدم حضور عضو مهم و مفید و محبوب و محوری در خانواده . (مِه دِتِر وقتی سِئرِ دَنیئِه سِرِه سو دَنیه )

🔶کَلِک = یکی از دروازه های ساده برای ورودی حیاط منزل و باغچه و استراحتگاه دام . ( ترکیبی از چند تا چوب کلفت که بصورت افقی به موازات هم روی دو پایه یا تیرک چوبیِ عمودی در دو طرف قرار می گیرد.

( قسمت انتهایی پایین کمر=مِه کَلِک دَرد کانده ، دَر بُورده )
(کَلِک بازی ره بِئِل کِنار = حقّه بازی ، نیرنگ و فریبکار و حیله گر نباش)

🔶روز بِنِه دَکِته = صبح شد ، روز فرا رسید ، روز شد ، هوا روشن شد، شب به پایان رسید (پاشو کار کن خوابیدن بس و کافی هست!)

🔶چِش چِش ره نَوینده = مثل چشم راست که نمی تواند چشم چپ را ببیند . کنایه از اینکه خیلی تاریک است ، تاریکی مطلق ، تاریکی و سیاهی شدید شب . اصلاً قادر به دیدن نبودن

🔶تَه خانه= اتاق انباری در زیر زمین یا طبقه همکف منزل ، اتاقی که تقریباً سرد می باشد ، سردخانه یا مکانی برای نگهداری و ذخیره آذوقه برای مصرف در زمستان . اگر تعداد اتاق زیر زمین مانند منزل ما بیشتر باشد به جای لانه مرغ ( کِرک کالی) ، یا نگهداری بَرّه و بزغاله ( کِرِس) یا انبار کردنِ گندم و جو و هیزم نیز استفاده می شود .

🔶پیچ پیچی کَلّه می = دارای موهای فرفری و موج دار

🔶اِوون دله = داخل اتاق ایوان ، اتاق مهمانی، اتاق پذیرایی . اتاقی که همیشه برای پذیرایی از مهمان هایی که سرزده می آمدند تمیز و مرتب نگه داشته می شد ، از طرفی اتاقی برای ذخیره و انبار کردن ِ آذوقه هم بود .

🔶وِه رِه تُ گِرنه گِننه گِنّه ، دِل ره اُزار گِرنه = دچار تب می شود، دلش بیمار می شود به مرض دچار می شود . کنایه از اینکه اهل کار و تلاش و همکاری نبودن ، تن به کار ندادن ، تنبل و بی خیال بودن . از زیر کار در رفتن .( خطاب به کسی که از او انتظار کمک و همکاری داریم ولی طرف بی خیال و تن پرور هست ولی نترس تن به کار بده با کار کردن ترا تب نمی گیرد دلت به مرضی دچار نمی شود کار کردن بد نیست !)

🔶 اِتّا ماقع = یک زمانی، موقعی، هنگامی. زمان نامعلوم و وقت نامعین و نامشخص که هنوز نرسیده هست هنوز موقعش نشده است یا زمان مشخص که سپری شده . (اِتّا ماقِع مِره حالی بَویئِه که گَت لَوِه خالی بَویئِه ) .‌

🔶هِه اینا اَمِه شانسه! = شِکایت و گِله داشتن از تقدیر و سرگذشت و اقبال خویش، هه، اینها از شانس ماست! اینها از بخت و اقبال بد ماست! شانس نداریم !

🔶خاشِ دل ره شکر اِنار زنده ! = کنایه از بی‌جهت امیدوار بودن ، بیهوده دل خوش و خوش خیال بودن ، خوشبین بودن . پیشاپیش به خودش وعده‌های خوب و شیرین ( مانند انار شیرین ) می‌دهد .

🔶پِلا بِشِن بِخُو = پُلُو را بریز روی زمین بخور. اشاره به خانه یِ تمیز ک پاکیزه و کدبانوی اهل نظافت و نظم و پاکیزگی .‌ بنابراین در چنین منزلی غذا روی زمین ریخته شود و میل شود طبع و سلیقه آدم می گیرد

🔶وِنِه سَر ره چال بَیته هایته = سرش را زیر چاله خاک قرار داد دفن کرد . نابود و فنا کرد خرجش کرد، از بین بُرد . هدر دادن و مصرف کردن پولِ پس انداز شده یا امانت گرفته شده .‌ (مردی ! فِلُون قَدِر چو صِندُوق کِنارِ پول ره بَییتی ، خاشِ بِرار جِه هم پول قرض هایتی چکار هِکاردی سِئرِه که خرج نَکاردی همه یِ پول سَر ره چال بَیتی !)

🔶بالِشمِه = بالشت پشتی ، مَخمِل‌بالِشت‌ یا مُتکا قرمز با بالشمه رو گیر توری سفید که دوتا روی هم قرار می گرفت مهمان یا پدر خانواده به آن تکیه می داد یک پارچه تِترُون سفید سنگر یا گلدوزی شده هم بصورت لوزی روی آن تزئین می شد ، بالش نرم و ظریف. بالش شخصی و دوست‌داشتنی هر فرد.

🔶پیش ، پیشتِه = از اصوات برای راندن و دور کردن و فراری دادن گربه( بامشی، پیشی) بکار می رود .

🔶بَند آیته = چَک هایته = برخورد کرد ، اِصابت کرد

🔶بَکاشتِه بِنه بِیشتِه= کنایه از اینکه ، کسی را به‌شدت زد یعنی کُتک زد و روی زمین گذاشت. با خشونت و بی رحمی و بدون‌گذشت و دلسوزی کسی را زدن

🔶دَسّه تُ بُزویی یا هِدایی بَمویی اینجه؟!= دست را تاب و تکان دادی اینجا آمدی؟! کنایه از اینکه دستخالی بدون هیچ هدیه و کادو آمد؟!

🔶خاش چِلکه سَر دره = دنبال منافع و سود خودش هست روی منفعت خودش تمرکز و تلاش می کند به فکر خودش هست

🔶خادِش رِه گِرنه گِنِنه = خودش را می‌گیرد، قیافه می‌گیرد،پُز می‌دهد، مغرور و خودخواه و پُر اِفاده هست.
✍پژوهش ابوالفضل وکیلی
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ 📚 ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
💥#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand ﷽
#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦‎‌‌‌࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─