🇮🇷#پژوهش_ادملاوند edmolavand@
📜کلمات،واژگان،عبارات و اصطلاحات زبان تبری یا تبرستانی (براساس گویش منطقه هزارجریب یا تبرستانِ مازندران ) (قسمت ۳۳
)
🔶سَرُنِه=نوبت .موقع و ماعد معین و بخصوصی و مشخص.(وِنِه سَرُنه اِتّا خَلِ لِواس دامادی بَخریمی: وقتی نوبت یا زمان دامادی یکی از پسرهاش بود لباس زیادی خریدند).
🔶رُدِّه ، رَدِّه کَلُوم=صریح و واضح و بی پرده سخن گفتن رُک و بی‌تعارف بودن.(رُدِّه کَلُوم تِه ره بَئورِم: تِه ریکا مِه کیجا ره نِورازِنه یعنی پسرت مناسب دخترم برای ازدواج نیست)
🔶جُل‌دِله، جُول=ظرف یا مکانی دارای عمق زیاد و گود و عمیق و فرورفته، پرحجم .
(مِه وِسِّه جُول دِله طاس دِله خارِش دِشِن : برای من داخل کاسه بزرگ و گود غذا بریز . این عبارت را کسی می گوید: که میل به خوردن زیاد دارد).
(اینجهِ روبار جِه نَشو جُل هَسته: این قسمت رودخانه عمقش زیاد هست).
(اینجه ِ شالیجار جُل هَسّه مواظب بویین نِماسین: این قسمت گِل ولای شالیزار عمیق هست مراقب باشین گیر نکنید)
🔶بَئُونه ،بائُونه= بهانه، آسیب ماندگار و ادامه دار .
ریکا اَندِه زخم ره چَچِکِلی نَده دستکاری نَکان بَئُونه بونه: پسر اینقدر زخم را دست نزن تحریک نکن آسیبش ماندگار میشود(منظورش به زخمی که چندان مهم نیست میباشد،اگر تحریک شود ممکن است عفونت کند یا باعث آسیب جدی شود یا مداوا نشود یا دیر درمان شود و زمانبر بشود)
🔶روز پِشتی= به پشتوانه‌ی روشنایی روز.(هِرِستین عجله هِکانین روز پِشتی حرکت هِکانیم بوریم سورِک مراسم،تا شُو نَکِفیم)
🔶خاشِ پِشت ره چِپلیک بَییر ! ، نُوچِپلیک=یکی از باورها در هزارجریب، نیشگون یا پیچگون گرفتنِ شخص به خودش میباشد.زمانی کاربرد دارد که شخصی چیزی، لباسی یا متاعی نو و جدید خریده است برای اینکه از زخم چشم دیگران در امان باشد چشم نخورد آسیب نبیند به خودش پیشگون می گیرد.(خادِت ره چِپلیک بَییر وِنِه چِش تِه تَن نیشِئنِه)
🔶تِغِک=تیغَک،جوانه‌زدن گیاه یا میوه درختان
🔶بَندُون=بهانه،وسیله یِ فرعی و جزئی،سپر بلا،الکی.اِسماً، آغشته، حرف خوردن.
بوردِنی عاروسی،حسابی بِخاردِنی دیگه؟!
اِی نا که! اِمان بَندُون بیمی، هیچی اَمجِه نَرِسیئِه،همه غِذا ره خادی ها بِخاردِنه.ما بهانه و وسیله بودیم تا عروسی پرجمعیت و جذاب شود)
🔶کال=نارس،نپخته،کهنه و قدیمی و دست دوم،ناقص و معیوب،پرتگاه
کال جو پِلا: پُلُو شبیه جو نپخته ) (کال چُوقا قِوا و پَشِلوار:کت و شلوار پشمیِ کهنه) کال دست و لِنگ:دست و پای معیوب و آسیب دیده )
🔶کال دَره،کال دَهره=داس شاخه زنِ کهنه
🔶کال دره،کال دَره سَر=پرتگاه و بلندی ِنزدیک دَره،رودخانه ای دارای پرتگاه و بلندی دارد.
🔶وِنِه خون ره بِخارِم سِر نَوومبه نَوومّه(واو،او)!=خونش را بخورم سیر نمیشوم.نشان دهنده یِ شدت زیاد کینه،دشمنی شدید،حسادت فراوان از کسی می باشد
🔶بانگُوم زالِک=ترشی بادمجانِ تند و تیز
🔶بِوِر،بیوِر=از دست رفتن و از بین رفتنِ مزه و طراوات خوراک دام. کاه و علوفه و خوراکِ دام که آغشته به بزاق دهانش شده باشد دوباره میل به خوردنش ندارد.
🔶شِناس=فرد آشنا و خودی
🔶دِم‌به‌دِم=به دنبال هم، پشت سر هم،چسبیده و ردیف به پشت همدیگر
🔶بی پیئِر بی مار=یتیم، صغیر ، کسی که والدینش را از دست داده باشد، بدون پدر و مادر.
برای استفاده در شرایط ناخوشایند به معنیِ آدم بی تربیت و شرور میباشد یعنی پدر و مادر نداشت ادب و تربیتش کند
🔶کوفه‌صرا بَویئِه،بَیّه=کنایه از هرج و مرج و آشوب و بهم ریختگی و نامنظم بودن مکانی و جایی.( کوفه شهری در عراق که با مهاجرت شهروندانِ مُقیم از جاهای مختلف شکل گرفت همیشه شاهد درگیری و هرج و مرج میشد اتفاق های وحشتناک رُخ میداد و هر لحظه آبستن حادثه جدید بود خرابکاری و آشوب زیادی را تجربه کرد.)
🔶تَرنه=تازه و شاداب و جوان
🔶تَرنه سوزی=سبزی سرسبز و تازه چین که به تازگی رشد کرده است .
🔶تَرنه مار=گوسفندی که تازه زاییده باشد.
🔶کانه=کهنه و قدیمی و فرسوده
🔶کانه سیر و پیاز=سیر و پیازی که مدت زمان زیادی استفاده نشده است کهنه و قدیمی شده است
🔶کانه‌مار= گوسفندی که چند شکم زاییده باشد.
🔶وِنِه ، وِنِ=بایستی، باید
🔶وِئنِه، وِئنِ =مال او،مالش
🔶فِنی سِک،فِنی زِگ=آب بینی،دماغ، ترشحات رقیق و آبکی سبز و سفید بینی
🔶مِه سر جَلدی؟! تِه زِبُون فقط مِه سَر دِرازه؟!=سر من زور داری؟ زورت فقط به من میرسد ؟(کبوتر وقتی دستی شود میگویند جلد شد).خشم و عصبانیت و ناراحتی ِدیگران را سر من خالی میکنی؟(هِرِست بُور گُو وِسِّه خاراک دِشِن. نِنا تِه فقط مِه سَر جَلدی! بَوا ره بَئو)
🔶اِعُو !=صوت تعجب و شگفت زدگی همراه با خشم و عصبانیت در مقابل رفتار نادرست کسی، نشان دهنده یِ اعتراض و نارضایتی از رفتار غیرمنتظره کسی. اعو این چه کاری بیئِه ، چه رفتار و حرفی بیئِه مهمونی دِله بَئوتی؟
📝پژوهش ابوالفضل وکیلی
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ 📚 ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
#پژوهش_اِدمُلّاوَند
@edmolavand ﷽
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
📚پژوهشگر اسناد خطی، تبارشناسی و فرهنگ عامه، شاعر و سخنران، مدیر پژوهش ادملاوند و آوات قلم