🇮🇷#پژوهش_ادملاوند edmolavand
🔥 خداحافظ #آرارات زیبای ایران❗️
کوه آرارات
آرارات بزرگ (راست) و آرارات کوچک (چپ)
کوه آرارات
موقعیت کوه آرارات در نقطه مرزی ترکیه و ارمنستان و ایران
📝کوه #آرارات، به زبان ارمنی «ماسیس» و به ترکی «آگری داغ» و به کردی «چی یای آگیری» کوهی در شمال شرقی ترکیه است که مرزهای این کشور را از ایران، نخجوان و ارمنستان جدا می‌کند.
🔻کوه #آرارات که بنا بر برخی نقل‌ها، همان کوه «جودی» است که کشتی نوح بر آن آرام گرفت؛ مانند #دماوند یک مقصد فوق‌العاده گردش و کوهنوردی در ایران باشد.
👇
🔻اما در سوم بهمن ۱۳۱۰ مام میهن با کوه «آرارات کوچک» خداحافظی کرد و این منطقه مهم، راهبردی و زیبا با بی کفایتی رضا شاه #پهلوی در قالب مذاکراتی استعماری به ترکیه واگذار شد تا ترکیه از ادعای واهی بر منطقه «قطور» دست بردارد و جلوی یک بهانه جویی گرفته شود!!!
🔻غم #آرارات یک نمونه #تکراری دیگر از راهبرد «بده بره» دست نشاندگان غرب برای تنش زدایی به جای راهبرد «مقاومت» در برابر زیاده خواهی بیگانگان است.
✍حمیدرضا ابراهیمی
📎نظر مخاطبین ادملاوند:
🖍رضا شاه که گتنه خله قوی بیه😁
ارتش داشته سیاست داشته
همه دزاره تش زو
ای چتی بیه ترکیه جا بترسیه پس😂😂
داخلی ها ره فقط بلد بیه بکوشه
خارجی پلی لات کوچه خلوت بیه فرار کرده🙈
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ 📚 ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
#پژوهش_ادملاوندܐܡܝܕ
@edmolavand ﷽
💥#کانال_تخصصی_در_ایتا
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
فرهنگ / تاریخ
۰۷:۳۰ ۱۴۰۱-۱۱-۳
📜خداحافظی با کوه آرارات به سبک پهلوی!
کوه آرارات که شامل ۲ قله بزرگ و کوچک است در کشور ترکیه قرار دارد. مشهور است مردم ارمنستان نیز به این کوه مرزی، تعلق خاطر دارند، ولی خیلی‌ها نمی‌دانند که آرارات کوچک تا ۹۰ سال پیش جزء خاک ایران بود و رضاخان آن را داد رفت!
گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: ماجرای آرارات کوچک در ایران از آنجا شروع شد که انگلیس به دولت ایران گفت که مشکلات مرزی با همسایگانش را حل کند. انگلیس آن روزها در خاورمیانه منافع بزرگ نفتی و اقتصادی داشت و می‌خواست جلوی نفوذ شوروی کمونیستی را در خاورمیانه بگیرد و برای رسیدن به این هدف طرحی داشت تا ایران و افغانستان و عراق و ترکیه، زیر چتر حمایت انگلیس با هم متحد باشند.
این طرح به انعقاد پیمان سعدآباد در سال ۱۳۱۶ شمسی منجر شد اما قبل از آن هیأت‌هایی برای رفع اختلافات مرزی ایران با این کشورها تشکیل شد و یکی هم هیأت تعیین حدود مرزی ایران و ترکیه بود که ۳ بهمن ۱۳۱۰ شمسی کار را به اینجا رساند: «شهر قُطور را که از اول متعلق به ایران بود و حکومت عثمانی آن را اشغال کرده بود به ایران پس دادند و به جایش ۸۰۰ کیلومترمربع از اراضی شمال غرب ایران شامل کوه آرارات کوچک و اراضی اطراف آن به ترکیه واگذار شد. این بخش از ایران اهمیت استراتژیک نظامی و سیاسی داشت و همان‌موقع فرماندهان ارتش و افراد مطلع با این واگذاری مخالف بودند».
حالا این برخی افراد چطوری مخالف بودند و رضاخان چه کرد؟ داستانش را سرلشکر «حسن ارفع» عضو هیأت تحدید حدود و حل اختلافات برای تاریخ چنین تعریف کرده است: «من عضو هیأت تحدید حدود و حل اختلافات بودم. در این هیأت کسانی چون محمدعلی فروغی و رشدی آراس شرکت داشتند. یک روز که من و یک سرهنگ ترک بر سر موضوعی مورد اختلاف با حرارت بسیار بحث می‌کردیم رشدی آراس گفت: ما ترک‌ها به نظر اعلیحضرت شاهنشاه اطمینان و اعتقاد کامل داریم، سرهنگ ارفع پرونده‌ها و نقشه‌ها را به حضور ایشان ببرد هرچه فرمودند ما قبول داریم...
به کاخ سلطنتی رفتم و به اتاق داخل شدم و گفتم عرایضی دارم. چند دقیقه بعد شاهنشاه وارد شدند در حالی که من نقشه‌ها را روی میز پهن کرده بودم. همین که نقشه‌ها را دیدند، فرمودند: موضوع چیست؟ من شروع کردم به توضیح‌دادن که فلان تپه چنین است، فلان منطقه چنان است، آنجا سخت مورد نیاز ماست و از این حرف‌ها... ولی پس از مدتی که با حرارت عرایضی کردم با کمال تعجب دیدم اعلیحضرت چیزی نمی‌فرمایند.
وقتی سرم را بلند کردم، دیدم شاه با حالت مخصوصی به من نگاه می‌کند گویی به حرف‌هایم چندان توجهی ندارد و تنها چشم به چشم من دوخته است تا ببیند من چه می‌گویم. من سکوت کردم. فرمودند: معلوم است منظور مرا نفهمیدی... بگو ببینم این تپه این جا از آن تپه که می‌گویی بلندتر نیست؟ عرض کردم: بلی قربان... فرمودند: آن را چرا نمی‌خواهی؟ این یکی چطور؟ عرض کردم بلی. فرمودند: منظور این تپه و آن تپه نیست. منظور من این است که دو دستگی و جدایی که بین ایران و ترکیه از چندین صد سال وجود دارد و همیشه به زیان هر دو کشور و به سود دشمنان مشترک ما بوده است از میان برود. مهم نیست که این تپه از آن که باشد. آنچه مهم است این است که ما با هم دوست باشیم.
من شرمنده شدم و کاغذها و نقشه‌ها را جمع کردم و به وزارت خارجه که محل تشکیل هیأت بود، برگشتم. همه منتظر من بودند تا وارد شدم پرسیدند اعلیحضرت چه فرمودند؟ گفتم: فرمودند ما دوست هستیم، این موضوعات در کار نیست. تقسیم کنید این طرف تپه که رو به قطور است مال ما باشد و آن طرف مال ترک‌ها».
پایان پیام/ ت ۱۶۳
آرارات دو قله آتشفشانی دارد که یکی آرارات بزرگ با ۵۱۳۷ متر ارتفاع و دیگری آرارات کوچک با ۳۸۹۶ متر ارتفاع است. آتشفشان خاموش این کوه یکی از زیباترین و دل‌انگیزترین چشم‌اندازها را دارد که از نظر گردشگری تا به امروز مظلوم واقع شده و باید توجه بیشتری به این رشته‌کوه شود.
ارتفاع زیاد آرارات بزرگ، باعث تغییر آب و هوای قسمت قله کوه شده است، اگر در ماه اکتبر به آرارات بزرگ سری بزنید، با برف سنگینی مواجه می‌شوید. آرارات بزرگ به‌دلیل بلند بودن لقبی دارد که مردم ترکیه به آن داده‌اند و لقب او سقف ترکیه است. در طول سالیان دراز کوه‌نوردان زیادی از سراسر دنیا آرارات را فتح کرده‌اند.
آرارات از دید زمین‌شناسان و باستان‌شناسان کوه مهمی است و هرساله محققان زیادی از کشورهای آلمان، انگلیس و روسیه به کاوش در این کوه می‌پردازند. زمستان‌های آرارات بسیار سخت و طاقت‌فرسا است و تاکنون محققان و کوه‌نوردان زیادی در مسیر حرکت خود در این رشته‌کوه جان خود را از دست داده‌اند.
کوه آرارات نه تنها برای مردم ترکیه کوهی خاص و باشکوه است، بلکه ارمنی‌ها هم این کوه را مقدس می‌دانند. کوه آرارات از نظر ارمنیان نماد مقاومت و پایداری است و ارمنیان نام آرارات را بر پیشانی باشگاه و محل کسب و کار خویش درج می‌کنند و همچنین آن‌ها نام آرارات را برای فرزندان پسر خود انتخاب می‌کنند.
در کتاب آفرینش در عهد عتیق، از آرارات به‌عنوان محل به خاک نشستن کشتی نوح پس از طوفان ذکر شده است. از دیگر نام‌های این کوه «کوه جودی» است که این نام در قرآن آمده است.
تاریخچه
بخش عمده‌ای از بلندی‌های ارمنستان، با مرکزیت کوه آرارات که سرچشمه‌ی رودخانه‌های دجله، فرات و ارس و محصور به آب‌های دریای خزر، دریای سیاه و دریای مدیترانه است، در زمان پیدایش انسان اولیه در زیر آب‌های بالا آمده پس از عصر یخبندان و جزو نخستین سکونت گاه‌های انسان اولیه بوده است. وجود نزدیک به ۱۰۷۶ غار، فقط در اطراف شهر آنی (شهر باستانی) حاکی از وضعیت مناسب زندگی انسان‌های غارنشین در آن دوران در منطقه‌ی بلندی‌های ارمنستان است.
از دوران زیست هموسپینس‌ها، آثاری باقی مانده که قدمت آن‌ها در بلندی‌های ارمنستان به دوازده هزار سال پیش از میلاد باز می‌شود.
پیدایش، اسکان و رشد انسان‌های اولیه به‌طور مستقیم در گرو محیط زیست مناسب بوده است. از این‌رو، منطقه‌ی حاصلخیز و پرآب سلسله جبال ارمنستان و اطراف کوه آرارات را یکی از نواحی مناسب برای سکونت انسان اولیه و رشد دامداری و کشاورزی پس از دوران یخ بندان کره‌ی زمین دانسته‌اند.
وجود معادن طبیعی و رشد صنعتی ناشی از طبیعت مستعد منطقه، بعد‌ها در طول تاریخ و در عصر آهن و مفرغ نیز سبب شکوفایی استعداد ساکنان این ناحیه شد. کشف ابزار‌های آهنی به‌جای مانده از انسان اولیه، ضرب سکه‌های امپراتوری روم و تامین اسلحه‌ی فلزی ارتش ایران باستان گواه این واقعیت است.
زمین لرزه‌ی تابستان ۱۸۴۰ میلادی با شدت ۶/۳ ریشتر سبب ریزش کوه، مدفون شدن یک دهکده، یک کلیسا و اقامتگاه کاهنان در زیر آوار ناشی از ریزش کوه و کاهش ۱۸۰۰ متر از ارتفاع این قله شد.
نژاد ساکنان
آشوریان، نخستین ساکنان و حکام آراتا، که در آغاز هزاره‌ی سوم پیش از میلاد به‌تدریج به‌سمت جنوب کوچ کردند و در بین‌النهرین (عراق کنونی) سکونت گزیدند، مردمی از تیره‌ی آرمه نوید بودند.
تمدن هند و یونان در پایان هزاره‌ی سوم پیش از میلاد و آغاز تمدن اورارتو از این نقطه به هند و شبه‌جزیره‌ی بالکان منتقل شد و امروزه، می‌توان سرچشمه‌ی زبان و فرهنگ هند و اروپایی را در آراتا یا بلندی‌های ارمنستان دانست.
قبایل چادرنشین تُرک تبار نخستین بار در هزاره‌ی دوم پس از میلاد، در اواسط قرن یازدهم، این منطقه را مورد تهاجم قرار دادند و در آن سکونت گزیدند.
کوه آرارات از جمله نماد‌های مهم ارمنیان است و با وجود اینکه این کوه هم‌اکنون در خاک ترکیه واقع شده است، ارمنیان تعصب و علاقه‌ی خاصی به این کوه دارند.
کشتی نوح
نکته دیگری که این کوه را متمایز می‌کند، قرار گرفتن در مسیر حرکت کشتی نوح است. گروه تحقیقاتی هنگ کنگ با نام «وزارتخانه بین‌المللی تحقیقات کشتی نوح» تکه‌هایی از این کشتی عظیم‌الجثه را در ارتفاع ۴ کیلومتری بالاتر از سطح دریا یافت شده است. قدمت این تکه‌های کشتی به ۴۸۰۰ سال قبل برمی‌گردد. خبر قطعی به دست نرسیده که این تکه‌ها همان تکه‌های کشتی نوح باشد، ولی به‌احتمال ۹۹ درصد این تکه‌ها مربوط به کشتی حضرت نوح است.
برخی از کارشناسان وجود کشتی نوح و طوفان عظیم نوح را رد کرده‌اند، ولی با پیدا شدن بقایای کشتی فرضیه وجود کشتی نوح شدت گرفتن و حالا دیگر کسی نمی‌توان این طوفان عظیم و وجود کشتی را انکار کند. بر اساس بسیاری از داستان‌های تاریخی و مذهبی حتی محل فرود آمدن کشتی نوح کوه آرارات ذکر شده است. اولین تکه‌های این کشتی بزرگ در دهه ۱۹۶۰ کشف شد و عکس‌های بقایای کشتی در مجله تایمز منتشر شد. در آن روزها تب و تاب پیدا کردن راز پشت کشتی بالاگرفته بود و محققان زیادی روی بقایای به‌دست آمده تحقیق کردند.
بسیاری از محققان درصدد این برآمدند که تمام شواهد را نادیده بگیرند، ولی شواهد به‌قدری محکم بود که دیگر کسی به وجود کشتی نوح و طوفان عظیم شکی ندارد. یکی از بزرگ‌ترین رمز و رازهای تاریخ در دل این کوه مشهور نهفته است و هیچ‌کس به‌وضوح نمی‌داند که شرایط جغرافیایی در آن زمان چگونه بوده که در میان کوهستان بقایای کشتی یافت شده است و دانشمندان و محققان هنوز دلیل محکمی برای این موضوع پیدا نکرده‌اند. شاید بهترین منبع برای رمزگشایی این راز قرآن مجید باشد که به‌وضوح سالها قبل از کشف‌های انسان این داستان را تعریف کرده است، بدون هیچ کم و کاستی!
رویدادهای تاریخی در این منطقه
- جنگ‌های بین سومریان و پادشاهان اورارتو در هزاره‌ی سوم پیش از میلاد.
- حمله‌ی اسکندر مقدونی در ۲۸۰سال پیش از میلاد.
- مهاجرت و حمله‌ی سلجوقیان، مغول، خوارزمشاهیان و تیموریان در قرون سیزدهم و چهاردهم میلادی.
- تهاجم نادرشاه و شاهان صفوی.
- جنگ‌های ایران و روسیه در دشت‌های ارمنستان در دوران صفویه.
- نسل‌کشی ارمنیان.
- کشتار و تبعید استقلال طلبان ارمنی به دست بلشویک‌های سرخ جمهوری آذربایجان و رهبران روسی آن‌ها در ۱۹۱۷ میلادی
آدرس
کشور ترکیه، استان آغری، در مرز ایران، جمهوری خودمختار نخجوان و ارمنستان.
نویسندگان: نیلوفر دوشیری و فاطمه محمدی
📻بیشتر بدانید
📜قرار داد مرزی ایران و ترکیه در دوم بهمن ماه ۱۳۱۰ شمسی بین دو کشوربه امضای طرفین رسید. و سپس در سال ۱۳۱۱ به تصویب مجلس شورای ملی ایران به ریاست حسین دادگر رسید. وزیر خارجه ایران محمدعلی فروغی و وزیر امور خارجه ترکیه توفیق رشدی‌بیک بود[۱]
مصوبه مجلس ایران شامل سه ماده به ضمیمه یک مراسله راجع به استفاده‌پست‌های مستحفظ سرحدی طرفین ازآبهای چشمه ثریا و چشمه‌های «سلپ» و قزلو و یارم‌قیه سفلی و مراتع واقعه در جنوب ومغرب خط سرحدی بوده‌است. شش سال بعد پیمان سعدآباد بین ایران و کشورهای افغانستان، ترکیه و عراق با مداخله انگلستان امضا گردید.
بعقیده محمدعلی بهمنی قاجار ترکیه تلاش فراوانی داشت قرار داد مرزی جدید را جانشین عهدنامه ارزنه الروم و پروتکل اسلامبول کند تا آثار عهدنامه قارص میان شوروی و ترکیه به رسمیت شناخته شود و مناطق استراتژیکی از خاک ایران به ترکیه ملحق گردد. هر چند محمد علی فروغی وزیر خارجه وقت معتقد بود که ترکیه چشم داشتی به خاک ایران ندارد.[۲]
🇮🇷مناطق جدا شده از ایران طبق این قرار داد
نقشه مرز ایران با نخجوان. بخشی از دالان کم عرض و سبز رنگی که در سمت چپ نقشه دیده می شود و ترکیه را به نخجوان متصل کرده است ؛ موقعیت تقریبی دالان قره سو است.
سر انجام با انعقاد عهدنامه موسوم به «قرار داد راجع به تعیین خط سرحدی بین ایران و ترکیه» بتاریخ ۲ بهمن ۱۳۱۰ خط مرزی جدید ایران و ترکیه تعیین شد؛ خط مرزی که بر اساس آن نزدیک به ۸۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله سرچشمه قره سو، و قله و دامنه کوه آرارات کوچک از خاک ایران جدا گردید ضمن اینکه ادعای مالکیت ایران بر منطقه قره سو نیز که در آغاز دهه ۱۳۰۰ خورشیدی توسط اقبال السلطنه ماکویی تعقیب می‌گردید دست برداشت.[۳] متقابلا منطقه قطور به ایران واگذار گردید.در تبلیغات دولتی گفته شد که آرات کوچک از ایران تجزیه نشده است بلکه ایران آن منطقه را با منطقه قطور مبادله کرده است. اما محمد علی بهمنی قاجار در کتاب تمامیت ارضی ایران در دوره پهلوی می گوید که منطقه قطور یا سرو یا ساردیک هم اساسا جزئی تثبیت شده و بالامنازع از خاک ایران بوده است که ترکیه صرفا ادعاهایی مردود و غیرمستند علیه آن مطرح می کرد.وی اشاره می کند که برخی دست اندرکاران وقت از جمله مهندس مخبر یا معتمدی نیز بر تجزیه شدن آرارات کوچک از خاک ایران طبق این قرار داد اشاره داشته اند.[۴]
🕛رویدادهای منتهی به قرار داد
📌منطقه قره سو
منطقه قره سو در این قرار داد تعیین تکلیف شد که از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار بود و از سالها قبل محل منازعه ایران، روسیه تزاری و عثمانی بود زیرا امکان اتصال به قفقاز و ارمنستان را فراهم می‌آورد. منطقه قره سو بنا به برداشت اقبال السلطنه ماکویی حاکم ایرانی منطقه بر خلاف عهدنامه ترکمانچای توسط روسیه تزاری از خاک ایران جدا شده بود و در قرار داد دوستی شوروی و ترکیه (عهدنامه قارص در شهریور ۱۳۰۰) از سوی شوروی به ترکیه واگذار گردید و ترکیه را با نخجوان هم‌مرز کرد. از همان زمان اقبال السلطنه ماکویی در مکاتبات خود با مرکز خواستار اعمال حاکمیت ایران بر این منطقه شده و چند بار نیز شخصاً در این باره اقدام کرد. همچنین ایل جلالی نیز در این منطقه ساکن بودند. به اظهار اقبال السلطنه (حاکم ایرانی منطقه) شوروی در قرار داد دوستی باترکیه منطقه ایگدیر را به ترکیه واگذار می‌کند و ترکیه نیز مدعی است که آرالیق جزیی از ایگدیر و قره سو نیز یکی از محال آرالیق است و بدین ترتیب مدعی مالکیت بر آن است. ترکیه در ۱۳۰۲ در ادامه ادعاهای خود پیرامون مرز ایران «پاسگاه بلاغ باشی» را به اشغال خود درآورده بود. با درگذشت اقبال السلطنه ماکویی دولت ایران سلطان حسن خان جلیلوند را به ایلخانی عشایر ماکو منصوب می‌کند هرچند وی از توانایی، سابقه آگاهی و نفوذ اقبال السلطنه برخوردار نیست. رضا شاه در دی ماه ۱۳۰۲ به عبدالله خان امیر طهماسبی امیر لشکر شمال غرب دستور می‌دهد که «قره سو را از دست ندهید» اما در اسفند همان سال در نامه به طهماسبی از وی می‌خواهد اگر مدارک صحیحی از مالکیت ایران بر قره سو دارد اطلاع دهد اما اذعان می‌کند این قریه از زمان عهدنامه ترکمنچای متعلق به روسیه بوده‌است. محمد علی بهمنی قاجار نویسنده کتاب «تمامیت ارضی ایران در دوره پهلوی» این نامه را دستور ضمنی رضاشاه به مختومه شدن این موضوع تعبیر کرده‌است.[۵]
📌شورش آرارات
همزمان با سالهای منتهی به قرار داد مرزی ایران و ترکیه که مصادف با فروپاشی امپراطوری عثمانی بود عده ای از مردم ترکیه از جمله برخی سلطنت طلبان عثمانی و کردهای ترکیه با حمایت ارامنه یک جمهوری خودمختار در منطقه آرارات و هم‌مرز با ایران تشکیل دادند. دولت ترکیه اصرار داشت که از خاک ایران برای حمله به این جمهوری استفاده کند و تا آن زمان حاضر به حل اختلافات در نوار مرزی با ایران نبود و وعده حل اختلافات پس از همکاری ایران را می‌داد.[۶]
نمایی از کوه‌های آرارات از شهر ایروان. کوه آرارات کوچک در سمت چپ دیده می‌شود. ترکیه ابتدا به بهانه سرکوب شورش آرارات با اجازه دولت ایران در شهریور ۱۳۰۹ وارد این منطقه شد اما هیچگاه آنرا به ایران پس نداد.
مقامات جمهوری آرارات مدعی حمایت از ایران بودند و سرهنگ ریاضی وابسته نظامی سفارت ایران در پاریس با دو تن از رهبران آنان روبن پاشا از سران فرقه داشناکسیون و محمد علی بیگ وزیر کشور سابق عثمانی و از سلطنت طلبان آن کشور و مخالف مصطفی کمال پاشا دیدار و مواضع ایشان را جویا شد. در برخی دیدارها حسین علا سفیر ایران نیز حضور داشت. نمایندگان جمهوری آرارات معتقد بودند که دولت ترکیه برای جدا کردن آذربایجان از ایران برنامه دارد. به اعتقاد آنان ایجاد ایالت «آذربایجان» نامی در شوروی و سپس ملحق کردن نخجوان به این ایالت از برنامه‌های ترکیه بوده‌است که به شوروی در قرار داد قارص القا شده. ریاضی در گزارش خود معتقد است که ارامنه صممیت بیشتری نسبت به سایر اعضای جمهوری آرارات نسبت به ایران داشتند. روبن پاشا به ریاضی اظهار کرده بود که ترکیه قوای فراوانی به مرز ایران گسیل داشتهاست. حمایت از شوروش آرارات در میان روشنفکران و مطبوعات ایران نیز طرفدارانی داشت. جمهوری آرارات تا پیش از همکاری ایران با ترکیه به دغدغه‌های امنیتی ایران احترام گذاشته و از جمله درخواست عضویت سیمیتقو در خویبون را رد می‌کردند.[۷]
محمود افشار و اعتلا الملک خلعتبری از جمله نویسندگان ایران حامی حمایت ایران از شورش آرارات بودند. با اینکه ایران به حمایت عملی از شورش آرارات نپرداخت و نهایتاً با ترکیه همکاری کرد انوشیروان سپهبدی (از وزاری خارجه و دیپلمات‌های دوره پهلوی) در خاطرات خود به نقل از توفیق رشدی بیک وزیر خارجه ترکیه که با وی رفاقت داشته نقل می‌کند که در همان سالها که احمد شاه قاجار ایران را به مقصد پاریس ترک کرده بود از طرف کمال پاشا آتاترک مأمور می‌شود که در پاریس با وی دیدار کند: «آتاترک نظر به اینکه سلسله قاجاریه از نژاد ترک بودند خیلی مایل بود که احمدشاه کارش خراب نشود و در سلطنت مستقر باشند. آنوقت احمدشاه در فرنگستان بود، به او پیغام دادم که بروم و با احمدشاه ملاقات کنم و از او بخواهم که زودتر تا کار خراب نشده به ایران مراجعت کند. من پاریس رفتم و به احمدشاه که آنوقت در نیس بود تلگرف کردم که از طرف آتاترک پیغام فوری دارم. احمد جواب داد که من چند روز دیگر به لوزان می‌روم و منتظر هستم که در آنجا شما را ملاقات کنم. من در آن روز به لوزان رفتم و در لوزان پالاس که احمدشاه در آنجا منزل داشت رفتم و مرا در روز موعود پذیرفت، آقایان ارفع‌الدوله و عمو کهن وزیر مختار ایران در پاریس حضور داشتند و مذاکرات ما شروع شد. تمام مذاکرات به زبان ترکی بود چون هر شش نفر مثل یک نفر ترک، ترکی صحبت می‌کردند. گفتم آتاترک به شما سلام می‌رسانند و خیلی آرزو دارد که هرچه زودتر اعلیحضرت به ایران مراجعت فرمایند چون تصوّر می‌کند اقامت فوق‌العاده اعلیحضرت در فرنگستان و اوضاعی که امروز در آنجا پیش آماده ممکن است باعث زحمت زیاد بشود. احمدشاه جواب داد خودم خیال دارم به همین زودی مراجعت کنم- گفتم آتاترک مایل است اعلیحضرت از راه آنکارا به ایران مراجعت فرمایند؛ گفت بسیار خوب. در این موقع که صحبت به اینجا رسیده بود اضافه کردم آتاترک حاضر است یک کورپس (Corps d'arme) قشون همراه اعلیحضرت بکند که در رکاب اعلیحضرت به تهران بیایند و مخالفان سلطنت را دور بکنند و پس از آنکه وضع به حال عادی برگشت آنوقت اعلیحضرت قشونی را که در رکاب آمده‌اند، مرخص فرمایند. دیدم اینجا چهره احمدشاه تغییر کرد، گفت من ترکی شما را نمی‌فهمم، در صورتی‌که تا به حال تمام صحبت ما با ترکی به خوبی پیش می‌رفت مجبور شدم مطلب بالا را فوراً به فرانسه تکرار کنم - احمدشاه متغیر شد، گفت «به آتاترک بگویید هیچ‌وقت پادشاه ایران با قشون اجنبی به کشور خودش نخواهد رفت.» فوراً گفت‌وگو را خاتمه دادم و از اتاق بیرون رفت. رشدی اینجا اضافه کرد؛ «پس از این جواب و ردّ سخت احمدشاه بود که آتاترک اعلامیه مشهور خود را بر له رضا خان داد.»[۸]
نهایتاً دولت ایران در سال ۱۳۰۹ به ارتش ترکیه اجازه داد که وارد خاک ایران گردیده و از پشت به نیروهای شورشی آرارات حمله کند. پس از بیست روز ترکیه این نیروها را سرکوب کرد. تعدادی از نیروهای کرد به خاک ایران گریختند و آشوب به خاک ایران کشیده شد که نهایتاً توسط نیروهای نظامی ایران خاتمه یافت و دولت ایران به فرمانده آنان احسان نوری پاشا پناهندگی داد. ارتش ترکیه پس از ورود به ایران ۸۰۰ کیلومتر از خاک ایران شامل مناطق آیوبیگ شیله، توژیک، سلطان تپه و قله آرارات کوچک (آغری) را اشغال کرد.[۹]
سرتیپ عبدالرضا افخم ابراهیمی که به دلیل پایمردی در دفاع از خاک ایران متهم به تخلف گردیده و برکنار شده بود، پیش از این در تلگراف خود به مرکز یکسال پیش از همکاری ایران با ترکیه بینی کرده بود که ترکیه تنها به استفاده از یک «راه» برای حمله به شورشیان آرارات اکتفا نکرده و کل آن منطقه را متعلق به خود می‌داند.[۱۰]
رحمت‌الله معتمدی نماینده وزارت خارجه ایران در کمیسیون مشترک مرزی ایران و ترکیه برای تعیین مرز دو کشور پس از خلف وعده ترکیه در خارج شدن از آرارات می‌نویسد: «از قرار یاور میر حسین خان هاشمی قوای دولت ترکیه در «توژیک» و «کوه سلپ» و «دره قوزلو»، مشغول ساختن نظامیه هستند. حقیقا دولت ترکیه به هیچ عهد و پیمان مقید نیست. این بدقولی و غیر حق گویی دولت مشار الیه مورد تنفر عموم ایران و ایرانیان است. در هر موقع که دولت ایران نسبت به دولت مزبور حسن مساعدت نشان داده و ابراز صمیمیت و مودت کرده‌است نتیجه بالعکس شده.»[۱۱]
رودخانه قرسو. این رود از آرارات شروع و به ارس ختم می‌شود.
📌حمله ترکیه به خاک ایران
از دیگر رویدادها منتهی به قرار داد؛ حمله ترکیه به خاک ایران در ۱۳۰۸ (دو سال پیش از امضای قرار داد مرزی) است. در مرداد ۱۳۰۸ عشایر ترکیه با کمک ارتش این کشور با حمله مرز ایران مناطقی را اشغال می‌کنند و ارتش ترکیه از عشیره ایرانی خلیکانلو می‌خواهد که مناطقی از مرز را به سمت داخل ایران ترک کند. همچنین هواپیماهای ارتش ترکیه ۸۰ بمب به خاک ایران در منطقه آواجیق پرتاب کرده و ۲۰ شهریور همان سال حمله گسترده‌تری توسط عشایر و ارتش ترکیه به خاک ایران روی می‌دهد که توسط نیروهای نظامی ایران دفع و نیروهای ترکیه وادار به خروج از خاک ایران می‌گردند. اقدامات ترکیه در راستای تحت فشار گذاردن ایران برای همکاری جهت سرکوب شورش آرارات ارزیابی می‌گردد.[۱۲]
🇮🇷آسیب به امنیت ملی ایران و در خواست بازگشت قره سو به ایران
جدا شدن دالان قره سو از ایران و الحاق آن به ترکیه باعث متصل شدن ترکیه به تخجوان گردید. یک قرن بعد، در سالهای ۲۰۲۳ ترکیه و جمهوری آذربایجان تلاش سیاسی و نظامی وسیعی را برای تصرف استان سیونیک ارمنستان آغاز کردند تا به اتصال قره سو به سیونیک؛ ترکیه از طریق دالانی ه آنرا دالان زنگزور می‌نامند، به دریای خزر متصل شده و ارتباط ایران با قفقاز قطع گردد. برخی از تحلیل گران ایران خواستار بازگشت این دالان به خاک ایران شدند.[۱۳][۱۴][۱۵] احمد کاظمی (کارشناس پژوهشگر ارشد حقوق بین‌الملل و اورآسیا) معتقد است که ترکیه به‌طور خزنده در پی الحاق منطقه نخجوان به خاک خود است. ترکیه در کذشته نیز سابقه تحرماتی برای اشغال نخجوان را داشتهاست. در ۱۲۹۶ به مدت ۲ سال لشکر ۹ ترکیه با اشغال نجوان موجودیتی بنام جمهوری ارس که بیش از ۲ سال دوام نداشت. ترکیه بدنبال آن بود که از الحاق نخجوان به ایران خودداری کند.[۱۶] ترکیه در پیمان الکساندراپول ارمنستان را وادار کرد تا نخجوان از ارمنستان جدا و به آذربایجان ملحق کند.[۱۷]
بهرام امیراحمدیان، تحلیلگر سیاست خارجی معتقد است که ایران می‌تواند پیرامون پس گرفتن قره سو از ترکیه فعالیت کند. این منطقه از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار بود و از سالها قبل محل منازعه ایران، روسیه تزاری و عثمانی بود زیرا امکان اتصال به قفقاز و ارمنستان را فراهم می‌آورد- ایران می‌تواند بگوید پیش از انقلاب بلشویکی ما با روسیه معاهداتی را در رابطه با ترکمنچای و گلستان داشتیم؛ یعنی می‌توان در این زمینه ادعاهایی مطرح و دعوی حقوقی پیرامون آن را دوباره زنده کند؛ با این روش می‌تواند مرز مشترک ترکیه با نخجوان را به چالش بکشد.[۱۸] حسن بهشتی پور نیز پیرامون آسیبهای جدا شدن منطقه استراتژیک قره سو از ایران و برنامه های آتی ترکیه می گوید: «ترکیه دارای مرز مشترکی با نخجوان به طول۱۰ کیلومتر است که در منطقه قره سو واقع است. این منطقه در دوران حکومت پهلوی(رضا خان) به ترکیه بخشیده شده بود و حالا آذربایجان و ترکیه درصدد هستند که منطقه مذکور را که استان سیونیک نامیده می‌شود ( ارمنی‌ها آن را به این نام می‌خوانند و ما به آن مِغری می‌گوییم چرا که یکی از شهر‌های مرزی ما همین نام را دارد) را به نخجوان وصل کنند و در واقع یک پیوستگی سرزمینی میان نخجوان و آذربایجان و ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان، استان سین کیانگ (چین) که ترکستان شرقی هم نامیده می‌شود و ارغور‌ها به وجود بیاورند. آن را هم عمق استراتژیک نامیده‌اند. می‌گویند عمق استراتژیک ترکیه این است که بتواند در نخجوان حضور خود را گسترش دهد و از طریق خاک فعلی ارمنستان پیوستگی سرزمینی با آذربایجان ایجاد کند و از آنجا به مناطقی که اشاره شد برود.» وی معتقد است که تلاش ترکیه به همین جا محدود نمی شود و ترکیه با فریب بزرگ مردم استان های آذری نشین ایران در پی تجزیه کشور ایران است.[۱۹]
📍جستارهای وابسته
- قرارداد ایران و شوروی ۱۹۲۱
- دیوار مرزی ایران و ترکیه
- نخجوان
- قفقاز
- قرارداد گلدسمید
- فیروزه (ترکمنستان)
- اقبال‌السلطنه ماکویی
- عهدنامه قارص
- عهدنامه مسکو (۱۹۲۱)
- تپه ساری بلاغ باشی
- تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی
📚منابع
- ↑ «قانون اجازه مبادله قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه». وبگاه مجلس شورای اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۱.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۷۳.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۷۰۰.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۷۰۰.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۵۵.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۵۵.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۵۴.
- ↑ «چرا احمدشاه درخواست کمک آتاتورک را نپذیرفت؟ قشون اجنبی، نه!». دنیای اقتصاد.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۷۱.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۹۳.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۹۷.
- ↑ بهمنی قاجار، محمدعلی. تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. ص. ۶۸۱.
- ↑ https://donya-e-eqtesad.com/بخش-اقتصاد-36/3545843-واگذاری-قره-سو-به-ترکیه-در-دوره-رضاخان
- ↑ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/07/11/2583294/آیا-منطقه-قره-سو-می-تواند-دوباره-به-ایران-برگردد-گفتگو-با-سلیمی-نمین
- ↑ https://www.farsnews.ir/news/14000712000119/خاک‌فروشی-رضاخان-و-بحران-قره‌باغ
- ↑ http://www.aparat.com/v/1HT42?t=308
- ↑ https://www.ccsi.ir/fa/article/25174/سیاست-خزنده-ترکیه-الحاق-نخجوان-این-کشور
- ↑ https://www.farazdaily.com/بخش-جهان-28/64601-ایران-می-تواند-مدعی-قره-سو-شده-مرز-ترکیه-با-نخجوان-را-به-چالش-بکشد
- ↑ https://www.farazdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-28/53742-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88-%D8%AF%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%84-%DB%8C%DA%A9-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C-%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF
📎پیوند به بیرون
- بررسی مسائل ارضی ایران و ترکیه در دوره رضاشاه ۱۳۰۴-۱۳۲۰ش
- بررسی الگوهای تضاد و همکاری در روابط ایران و ترکیه
- نگاهی به معاهده سرحدی ۱۳۱۰ خورشیدی ایران و ترکیه گستاخی‌های دولت ناسپاس
- روایت حسین مکی و حسن ارفع
- آرارات
- سرلشکر عبدالرضا افخم ابراهیمی بایگانی‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
- بررسی تثبیت مرزهای ایران و ترکیه در دوره پهلوی اول
- ─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ❅𖣔༅═─
#پژوهش_اِدمُلّاوَند
@edmolavand
#آوات_قلمܐܡܝܕ
http://mohsendadashpour2021.blogfa.com
#پژوهش_تحقیقات_میدانی
#یافته_های_شفاهی
#تبارشناسی_نسب_نامه
#بازخوانی_خوانش_اَسناد
#قومنگاری_آنتروپولوژی_انسان_شناسی
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
📚پژوهشگر اسناد خطی، تبارشناسی و فرهنگ عامه، شاعر و سخنران، مدیر پژوهش ادملاوند و آوات قلم