🏔قلهٔ دماوند
📸عکس هوایی از قلهٔ دماوند، گرفته شده در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۰۵
عکس از ناسا
۱۳ تیر روز ملی دماوند است.کوه دماوند در بخش مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای مازندران جای دارد. از دیدگاه تقسیمات کشوری، این قله در بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران قرار گرفته است. این کوه در سیزدهم تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ثبت شد. همچنین، قله دماوند از سال ۱۳۸۱ به‌عنوان اثر طبیعی ملی در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند از نظر حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته است، اما با گذشت بیش از ۲۰ سال هنوز این روز در تقویم رسمی کشور ثبت نشده است. برای ایرانیان دماوند نماد عظمت و شکوه بوده و از دیرباز در ادبیات و تاریخ کشور نقش پررنگی داشته است و در افسانه‌های پارسی همواره از این کوه یاد شده است.
آشوریان کوه دماوند را معدن سنگ لاجورد می‌انگاشتند که تصوری اشتباه بود. در زمان تاخت و تاز آشوری‌ها به فلات ایران این کوه بخشی از حدود مادها شمرده می‌شد و در متن‌های آشوری هم بدان اشاره شده است. دیاکونوف، سنت گذاردن پیکر مردگان در کوه‌ها را آیین مغانی می‌انگارد که در دامنه دماوند می‌زیستند و آیین خود را به دیگر جاهای ایران پراکندند. در دامنه دماوند تعداد زیادی گور پیش از تاریخ وجود دارد. در سده هشتم میلادی در پای کوه دماوند دژی بوده است که موبدی زرتشتی به نام مس‌مغان و پیروانش در آن می‌زیستند و این دژ به فرمان المهدی خلیفه عباسی ویران شده و مس‌مغان نیز کشته شد.
نقاشی قدیمی از دماوند
به دلیل آتشفشانی بودن این کوه دو نام دماوند و دنباوند بر روی آن گذاشته شده است؛ معانی این کلمات از ترکیب دم به معنی دمه و پسوند آوند آن به معنی دارایی است. شکل دنباوند شکلی قدیمی از نام این کوه است که در کتیبه‌های ساسانی مثل کتیبه نقش رستم و کتیبه نرسی در پایکولی ثبت شده است؛ در برخی کتب نیز از این کوه به نام دمباوند یاد شده است.
دماوند در اساطیر
در سفرنامه‌های مختلف از این کوه یاد شده است.ناصرخسرو قبادیانی در اوایل سفرنامه خود در باب کوه دماوند آورده است: میان ری و آمل کوه دماوند است، مانند گنبدی که آن را لواسان گویند. لواسان در زبان پارسی میانه (پهلوی) به‌معنای تیغه کوهی است که محل طلوع خورشید است. قصیده دماوندیه ملک‌الشعرای بهار هم شهرت دارد.
از دماوند در اساطیر ایران هم یاد شده است. در آثار ادبی فارسی نیز فراوان به این اسطوره و به‌طور کلی‌تر کوه دماوند اشاره شده است.
شهرت آن بیش از هر چیز در این است که فریدون از شخصیت‌های اساطیری ایران، ضحاک را در آنجا، در غاری به بند کشیده و ضحاک آنجا زندانی است تا آخرالزمان که بند بگسلد و کشتن خلق آغاز کند و سرانجام به دست گرشاسپ کشته شود. هنوز هم بعضی از ساکنین نزدیک این کوه باور دارند که ضحاک در دماوند زندانی است و اعتقاد دارند که بعضی صداهایی که از کوه شنیده می‌شود، ناله‌های او است. بنا به روایتی نبرد لشکر فریدون به سپاهسالاری کاوه با ضحاک در حوالی دماوند بوده است.
طبق تاریخ بلعمی محل زیست کیومرث، کوه دماوند است و گور فرزند وی هم آنجا قرار دارد. دماوند بار دیگر در پادشاهی منوچهر مطرح می‌شود؛ آرش کمانگیر از فراز آن تیری انداخت تا مرز میان ایران و توران را تعیین کند. در اشعار کهن ایرانی معمولا نام دماوند در ارتباط با اسطوره به بند کشیده شدن ضحاک ظاهر می‌شود مثل فردوسی در شاهنامه .
در اشعار و منظومه‌های شاعران دیگر از جمله قصیده‌ای از ناصرخسرو، منظومه ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی و قصیده‌ای از خاقانی تلمیح این اسطوره دیده می‌شود. قصیده دماوندیه دوم که در سال ۱۳۰۱ توسط ملک‌الشعرای بهار سروده شد، از شعرهای معروفی است که درباره دماوند سروده شده، چنین است:
ای دیو سپید پای در بند! ای گنبد گیتی! ای دماوند!
قله دماوند که یکی از نمادهای مهم مردم به شمار می‌رود و در اساطیر و اشعار ایرانیان همواره نقش داشته است، یکی از دلایل اهمیتش ارتفاع ۵۶۱۰ متری‌اش است که آن را تبدیل به بلندترین کوه ایران و غرب آسیا و همچنین بلندترین کوه آتشفشانی آسیا کرده است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ 📚 ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
#پژوهش_تبارشناسی_اِدمُلّاوَند
@edmolavand ﷽
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
#آوات_قلم
http://mohsendadashpour2021.blogfa.com
#بازخوانی_خوانش_اَسناد
#قوم_شناسی_ایل_شناسی
#تبارشناسی_تیره_شناسی
#طایفه_شناسی_نسب_شناسی
#خاندان_شناسی
#قومنگاری_آنتروپولوژی_انسان_شناسی
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
کوه دماوند را بیشتر بشناسیم!
فکر نمی‌کنیم هیچ فرد ایرانی وجود داشته باشد که اسم کوه دماوند را در زندگی نشنیده باشد! دماوند بلندترین کوه ایران و خاور میانه محسوب می‌شود. حتی می‌توان این کوه پر‌شکوه را بلندترین قله آتشفشانی آسیا محسوب کرد. این کوه که در استان مازندران و در قسمت مرکزی رشته کوه البرز، جنوب دریای خزر و بخش لاریجان شهرستان آمل واقع شده است اما در روز‌هایی که آسمان صاف و آفتابی است می‌توانید از تهران، ورامین، قم و دریای مازندران این قله پُر‌جلال و جبروت را مشاهده کنید.
نحوه نام‌گذاری بلندترین کوه ایران
این قله به دو صورت دماوند و دنباوند ثبت شده اما بعضاً می‌شنوید که با اسم‌های کاملاً متفاوتی مثل بیکنی و جبل لاجورد نیز آن را می‌شناسند. اما دلیل نام‌گذاری دماوند در فرهنگ معین این چنین ذکر شده که دماوند از دو بخش دم(دمه، بخار) و آوند تشکیل شده است. پس معنای لغوی دماوند دارای دمه، دود و بخار تلقی می‌شود که به آتشفشانی بودن این قله اشاره دارد.
سخت‌ترین و فنی ترین قله‌های ایران را بشناسید.
کوه دماوند در ادبیات پارسی
از ارزش کوه دماوند در نزد ایرانیان بی‌خبر نیستید اما باید بدانید قدمت این اعتبار بیشتر از آنی است که فکر می‌کنید. به طوری که بسیاری زبان شناسان معتقدند کوه هوابرزئیتی Havabarzaiti که از آن در اوستا نام برده شده در واقع کوه دماوند است که همیشه به مقدس بودن آن اشاره می‌شد.
البته این یک گمان است و هنوز جایی به ثبت نرسیده اما در شاهنامه می‌بینید که به وضوح درباره کوه دماوند صحبت شده و شکوه آن را به نمایش گذاشته می‌شود به طوری که بنا بر روایت کاوه آهنگر بعد از شورش علیه ضحاک به کمک فریدون، شاه ماردوش را در این کوه به زنجیر کشید. یا شعرای بزرگی که برای این کوه پر‌شکوه ایرانی شعر سرودند از جمله ملک‌الشعرای بهار با شعر « ای کوه سپید پای در بند، ای گنبد گیتی، ای دماوند» که نشان از عظمت این قله زیبا می‌باشد.
سخت‌ترین و فنی ترین قله‌های ایران را بشناسید.
کوه دماوند در ادبیات پارسی
از ارزش کوه دماوند در نزد ایرانیان بی‌خبر نیستید اما باید بدانید قدمت این اعتبار بیشتر از آنی است که فکر می‌کنید. به طوری که بسیاری زبان شناسان معتقدند کوه هوابرزئیتی Havabarzaiti که از آن در اوستا نام برده شده در واقع کوه دماوند است که همیشه به مقدس بودن آن اشاره می‌شد.
البته این یک گمان است و هنوز جایی به ثبت نرسیده اما در شاهنامه می‌بینید که به وضوح درباره کوه دماوند صحبت شده و شکوه آن را به نمایش گذاشته می‌شود به طوری که بنا بر روایت کاوه آهنگر بعد از شورش علیه ضحاک به کمک فریدون، شاه ماردوش را در این کوه به زنجیر کشید. یا شعرای بزرگی که برای این کوه پر‌شکوه ایرانی شعر سرودند از جمله ملک‌الشعرای بهار با شعر « ای کوه سپید پای در بند، ای گنبد گیتی، ای دماوند» که نشان از عظمت این قله زیبا می‌باشد.
روز ملی دماوند
روز ۱۳ تیر مصادف با روز جشن تیرگان را روز ملی دماوند نام‌گذاری کردند. کوهنوردان و دوست داران دماوند این جشن را هر ساله در دامنه‌های بلندترین قله ایران برگذار می‌کنند. علت اصلی انتخاب این روز این است که جشن تیرگان در دهم تیر ماه باستانی قرار دارد که یادبودی از پیروزی فریدون شاه و کاوه آهنگر بر ضحاک ماردوش محسوب می‌شود و مردم این روز را روز ملی دماوند نامیدند.
اهمیت این کوه با‌شکوه به حدی است که عکس آن در طی سال‌های گذشته همیشه پشت اسکناس‌ها چاپ می‌شد. تا در سال ۱۳۸۷ که به عنوان اولین اثر میراث طبیعی کشور در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ارتفاع بزرگترین قله ایران
حتماً ارتفاع مرتفع‌ترین قله ایران را از کتاب‌های دوران مدرسه به یاد می‌آورید. البته منابع مختلف ارتفاع‌های متفاوتی از کوه دماوند را به ثبت رساندند؛ اما به نقل از درگاه ملی ایران ارتفاع این قله ۵۶۱۰ متر است. اما منبع‌هایی چون پایگاه داده‌های علوم زمین ایران و وبگاه رصدخانه زمین ناسا این ارتفاع را ۵۶۷۰ و ۵۶۷۱ در نظر گرفتند. با این وجود، دماوند رتبه دوازدهم را در بین بلندترین قله‌های دنیا از نظر ارتفاع قرار دارد.
پوشش گیاهی قله دماوند
تا اسم پوشش گیاهی دماوند را می‌شنوید قطعاً دشت‌های شقایق به ذهنتان می‌رسد که در زیبایی نظیر ندارند. این لاله‌های قرمز در تیر ماه از ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متری به چشم می‌خورد. این پوشش گیاهی مختص به جبهه جنوبی و جنوب غربی قرار دارد که نمونه‌ی کم نظیری در دنیاست و با نام شقایق لار و رینه در کتاب‌های معتبر گیاه‌شناسی به ثبت رسیده است.
البته دماوند پوشش گیاهی منحصر به فرد و متنوعی دارد به طوری که برای نام‌گذاری آن‌ها از نام دماوند نیز استفاده کردند. از جمله این گیاهان می‌توانیم به کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگوله‌ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی اشاره کنیم. برخی از این گیاهان فقط در ارتفاعات خاصی رشد می‌کنند.
اما عمده پوشش گیاهی دامنه‌های قله دماوند شامل گیاهانی چون بومادران، ماشک، کتانی، ریش قوش، پیرگیاه و فراموشم نکن، بوته‌های خاردارو گونه‌های هزار خار (مانند گون) می‌شود. خشخاش، شکر تیغال، سنبله ارغوانی، نسترن وحشی، رز گردآلود، علف صورتی و چمن آراراتی دیگر پوشش گیاهی دامنه‌های قله تا ارتفاعات بالاتر است که امروزه آسیب‌هایی جدی دیدند و نیاز به محافظت بیشتری دارند.
برخی دیگر از گونه‌های گیاهای دماوند عبارتند از:
کاج آلپ، اسپرس کوهی نیمه کروی، گون، یاسمن صخره‌ای، ازمکی کوهسری، پیربهار دنایی، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، پلاخور بوته‌ای، گالش انگور، تیره گل، قفقازی، گز، علف بره، چمن گندمی آسیای مرکزی، جاروی علفی بامی، علف قرمز، جو چمنزار، ملیکای بی زبانک، چاودار هراتی، شبه یولاف شکننده، ریش سنبل، خشخاش طناز و شکرتیغال مشهدی، چون جاشیر، سریش و در جاهای مرطوب زبان طلا، پیرسنبل، قدومهٔ پرشاخه، جعفری فرنگی معطر، بادرنجبویهٔ دنایی، خاکشیر تلخ کوتوله، گل بی‌مرگ طلایی، پنجه برگ نقره گون، آزاد بری، پنجه برگ همدانی، دنایی و مینای پرکپهٔ برگ نقره‌ای.
دشت لار؛ محل شقایق‌های وحشی
گونه جانوری در کوه دماوند
این منطقه به دلیل موقعیت ویژگی خاصی که دارد انواع مختلفی از گونه‌های جانوری را در خود جای داده است زیرا مرتفع‌ترین قله ایران از شمال به جنگل و از جنوب به مرز‌های کویر می‌رسد. از جمله این حیوانات باید به حیوانات شکارچی چون روباه، شغال، سگ و گرگ اشاره کنیم که پیرامون کوه دماوند و تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری حضور دارند. اما خرس‌ها از ارتفاعات دوری می‌کنند و در مناطق غربی و شمالی بیشتر دیده می‌شوند.
جانوران گیاهخواری چون میش و آهو نیز در این ناحیه دیده می‌شود یا حیواناتی چون گراز و خرگوش که در دشت‌های کوهپایه‌ای بیشتر دیده می‌شوند.
پرندگان این منطقه نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند. اجازه بدهید با معرفی پرندگان شکارچی شروع کنیم که عقاب پر شکوه دماوند را اول از همه نام ببریم. شاید اگر به کوه دماوند رفته باشید صدای جذاب و فوق‌العاده آن را شنیده باشید. از دیگر پرندگان شکارچی باید به حضور جغد و خفاش اشاره کنیم. البته پرندگانی چون تیهو، کبک، سینه سیاه و طوطی دارکوب را بیشتر مشاهده می‌کنید.
خزنده‌ها معمولاً در ارتفاعات بالای این قله دیده نمی‌شوند و بیشتر گزنده‌های این منطقه نیش مهلکی ندارند با این وجود باید به وجود ۵ نوع مار و انواع عقرب،بزمجه، خانواده موش کور و گورکن در آن اشاره کرد.
معرفی تمام یخچال‌های بلندترین قله ایران
کوه دماوند به دلیل ارتفاع بالایی که دارد حتی در گرم ترین روز های سال نیز هوای سرد با وزش باد و حتی بارش برف دارد به همین دلیل است که یخچال‌های بزرگترین قله ایران همیشگی شده است. عبور از این یخچال‌ها نیاز به تجهیزات کامل، آموزش و مهارت دارد و نداشتن هر یک از این گزینه‌ها ممکن است به حادثه‌های جبران ناپذیری ختم شود.
- یخچال سیوله (جبهه شمالی)
- یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)
- یخچال عروسک‌ها (جبهه شمالی)
- یخچال دره یخار (شمال شرقی)
- یخچال خورتاب سر (جبهه شمالی)
- یخچال شمال غربی
- یخچال غربی
مرتفع‌ترین آبشار خاور میانه از سطح دریا
یک آبشار یخ زده به ارتفاع ۷ متر و قطر ۳ متر در جبهه جنوبی کوه دماوند قرار دارد. این آبشار یخی به دلیل سرمای محلی که در آن قرار گرفته هیچگاه آب نمی‌شود. مگر در روز‌های تابستان که دما برای یک ساعت به بالای صفر می‌رسد و کمی آب جاری می‌شود. اما در بعد از ظهر که هوا دوباره به زیر صفر برسد؛ یخ ذوب شده دوباره منجمد می‌شود. بدین ترتیب مرتفع‌ترین آبشار خاور میانه از سطح دریا همیشه یخ‌زده باقی می‌ماند. این آبشار در ارتفاع حدود ۵۱۰۰ متری واقع شده است.
۵ رودخانه پیرامون قله دماوند
- رودخانه‌ی تینه در شمال
۲.رودخانه‌ی هراز در جنوب و شرق
- رودخانه‌ی لار در غرب
۴.رودخانه‌ی لار و دیوآسیاب در غرب
۵.رود پنج او (پنج آب) در شرق دماوندکوه
قله آتشفشانی دماوند، از شایعه تا احساس واقعی خطر
در سال‌های اخیر گاهاً از گوشه و کنار می‌شنیدید که آتشفشان کوه دماوند شروع به فعالیت خواهد کرد. اما حقیقت این امر هنوز ثابت نشده است. در واقع کوه دماوند یک آتشفشان نیمه فعال می‌باشد که بنا بر شواهد علمی در دوران هولوسین، که دوره چهارم زمین شناسی بوده، شکل گرفته است و در حاضر فعالیتی ندارد و به اصطلاح خفته است.
در دامنه‌های جنوبی کوه دماوند تپه‌های گوگردی فعالی وجود دارد که توصیه می‌کنیم زمان عبور از کنار آن‌ها از ماسک استفاده کنید و از استشمام بوی سمی گوگرد جلوگیری کنید.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ 📚 ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
#پژوهش_تبارشناسی_اِدمُلّاوَند
@edmolavand ﷽
📎#کانال_تخصصی_در_ایتا
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
📚پژوهشگر اسناد خطی، تبارشناسی و فرهنگ عامه، شاعر و سخنران، مدیر پژوهش ادملاوند و آوات قلم